Mgr. Athanasius Schneider: "De zes uitgangspunten van de liturgische hervorming"

Het Tweede Vaticaans Concilie stelde de volgende uitgangspunten voor met betrekking tot een liturgische hervorming:

1. Tijdens de liturgieviering moet het menselijke, het tijdelijke, en het handelen gericht zijn op het goddelijke, het eeuwige, en daaraan ondergeschikt het zichtbare aan het onzichtbare, de actie aan de contemplatie (Sacrosanctum Concilium, 2).

2. Tijdens de liturgieviering zal het besef dat de aardse liturgie deelt in de hemelse liturgie moeten worden aangemoedigd (Sacrosanctum Concilium, 8).

3. Er mag absoluut geen innovatie, dus geen nieuwe creatie van liturgische riten zijn, vooral in de riten van de Mis, tenzij deze door een werkelijk en duidelijk nut voor de Kerk worden vereist, waarbij men er op dient te letten dat de nieuwe vormen als het ware organisch voortkomen uit de reeds bestaande vormen. (Sacrosanctum Concilium, 23).

4. De riten van de Mis moet zodanig zijn dat zij het heilige duidelijker tot uitdrukking brengen. (Sacrosanctum Concilium, 21).

5. Latijn moet worden bewaard in de liturgie, vooral in de Heilige Mis (Sacrosanctum Concilium, 36 en 54).

6. Gregoriaans heeft een ereplaats in de liturgie (Sacrosanctum Concilium, 116).

De concilievaders zagen hun voorstellen voor de hervorming als de voortzetting van de hervorming van de heilige Pius X (Sacrosanctum Concilium 112 en 117) en van de dienaar Gods Pius XII; ja, in de liturgische constitutie is het de encycliek Mediator Dei van Pius XII die zeer vaak wordt geciteerd.

Onder andere liet paus Pius XII de Kerk een belangrijk uitgangspunt na betreffende de leer over de heilige liturgie, namelijk de veroordeling van wat genoemd wordt liturgisch archeologisme. Haar ideeën vallen grotendeels samen met die van de Jansenistische en protestants-georiënteerde synode van Pistoia (zie Mediator Dei, 63-64). In feite doen ze denken aan het theologisch gedachtegoed van Maarten Luther.

Om die reden veroordeelde het Concilie van Trente reeds protestantse liturgische ideeën, in het bijzonder de overdreven nadruk op de maaltijdgedachte in de Eucharistieviering ten nadele van het offerkarakter en de afschaffing van eenduidige tekenen van sacraliteit als een uitdrukking van het mysterie van de liturgie (zie Concilie van Trente, sessie 22).

De leerstellige verklaringen van het Magisterium met betrekking tot de liturgie, zoals in dit geval die van het Concilie van Trente en van de encycliek Mediator Dei en die tot uitdrukking komen in een eeuwenoude, of zelfs millennia-oude liturgische praxis, deze verklaringen, zeg ik, maken deel uit van dat element van de heilige Traditie dat men niet kan loslaten zonder ernstige geestelijke schade. Vaticanum II ging verder met deze leerstellige verklaringen over de liturgie, zoals men kan zien door het lezen van de algemene grondbeginselen van de goddelijke eredienst in de liturgische constitutie Sacrosanctum Concilium.

Als voorbeeld van een concrete fout in het denken en handelen in het liturgisch gebeuren, noemt Paus Pius XII het voorstel om het altaar de vorm van een tafel te geven (Mediator Dei 62). Als Paus Pius XII al het tafelvormige altaar afwees, dan kan men zich voorstellen hoeveel te meer hij het voorstel voor een viering rond een tafel "versus populum" zou hebben afgewezen.

Wanneer Sacrosanctum Concilium leert dat in de liturgie bezinning prioriteit heeft en dat de hele viering gericht moet zijn op de hemelse geheimen (ibid. 2 en 8), is het getrouw in navolging van de volgende verklaring van het Concilie van Trente: "En aangezien het de aard van de mens is dat hij zonder externe hulp niet gemakkelijk kan worden gebracht tot de meditatie van het goddelijke, daarom heeft onze Moeder de heilige Kerk bepaalde riten ingesteld, namelijk zo dat bepaalde zaken in de Mis zachtjes en andere luid worden uitgesproken. Zij heeft bovendien ceremonies in gebruik genomen, zoals symbolische zegeningen, licht, wierook, gewaden en vele andere gelijkaardige zaken, afgeleid van een apostolische discipline en traditie, waarbij zowel de luister van dit grote offer zou kunnen worden aanbevolen en de geest van de gelovigen worden geprikkeld door die zichtbare tekenen van religie en vroomheid, tot de contemplatie van deze meest sublieme zaken, die verborgen zijn in dit offer." (Session 24, hfst. 5).

De gezaghebbende leer van de Kerk zoals hierboven geciteerd, in het bijzonder in Mediator Dei, werd met zekerheid erkend door de concilievaders als volledig geldig. Daarom moet de leer volledig geldig blijven voor alle kinderen van de Kerk ook vandaag nog.

Bron: Katholiek Nieuwsblad