Bergoglio en zijn 'onomkeerbare' Mis van Paulus VI

Paus Paulus VI met zijn 6 protestantse adviseurs die samen met vrijmetselaar Bugnini de Novus Ordo Missae 
in elkaar knutselden (L’Osservatore Romano op 23 April 1970)

1. A. Raymond George (Methodist)
2. Ronald Jaspar (Anglicaan)
3. Massey Shepherd (Episcopaals)
4. Friedrich Künneth (Lutheraans)
5. Eugene Brand (Lutheraans)
6. Max Thurian (Calvinistische gemeenschap van Taize)

De Mis van Paulus VI is de benaming van de Nieuwe Misorde die in 1969 en 1970 onder paus Paulus VI aan de Latijnse Kerk in het Westen opgelegd is door middel van de constitutie Missale Romanum (1969). Zij geldt als vervanging voor de oude Romeinse (Tridentijnse) ritus. In het spraakgebruik wordt naar deze mis met verschillende andere benamingen gerefereerd, zoals Novus Ordo Missae (N.O.M.), Nieuwe Liturgie van Paulus VI, Novus Ordo, Nieuwe Missaal, Nieuwe Mis, etc.

Deze liturgie wordt meestal in de volkstaal gevierd maar kan evengoed in het Latijn gevierd worden. De celebrant kan deze mis zowel gericht naar het Oosten (ad Orientem) als naar het volk vieren. De gewoonte dat de celebrant met zijn gezicht gericht naar het volk staat is volgens het Romeins missaal niet de normale situatie, (dit wordt duidelijk wanneer men in de rubrieken leest "de priester keert zich naar het volk, en...", wat dus wil zeggen dat hij gedurende de overige delen van de liturgie niet naar het volk gekeerd staat) maar wel toegestaan en in de praktijk sindsdien veruit het meest gebruikelijk. Naast de tongcommunie, waarbij de priester de H. Hostie op de tong legt, werd bij wijze van indult aan die kerkprovincies die daarom hadden gevraagd, een tweede vorm van communiceren toegestaan waarbij de gelovigen de communie eerst op de hand ontvangen (handcommunie).

Deze nieuwe liturgie werd ontworpen door de pauselijke commissie Consilium ad exsequendam Constitutionem de Sacra Liturgia ofwel kortweg het Consilium. Deze commissie stond onder leiding van pater, later aartsbisschop, Annibale Bugnini. Belangrijke hervormingsgezinde liturgisten werkten in de commissie aan een nieuwe liturgie die aan de veranderingswil en de instructies van de Constitutie Sacrosanctum Concilium, een decreet van het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), moest voldoen. Onder de bekende liturgiewetenschappers bevonden zich ook belangrijke geestelijken, zoals dom Bernard Capelle O.S.B., de voormalige abt van de Abdij Keizersberg in Leuven (België).

Vanwege de oecumenische gedachte werden ook zes protestantse theologen in de pauselijke commissie aangesteld, waaronder dominee Max Thurian. Zij hadden het recht adviezen en wijzigingen in te dienen. Doel was om te komen tot een ritus voor de Eucharistie die niet langer aanstootgevend zou zijn voor de aanhangers van de Reformatie. Thurian drukte na totstandkoming van de nieuwe liturgie zijn overtuiging uit, dat "elke protestantse kerk deze nieuwe liturgie gezamenlijk met de Katholieke Kerk voor het Avondmaal moet kunnen gebruiken". De oude Katholieke liturgie, de zogenaamde Tridentijnse ritus, was door de protestanten altijd afgewezen en aangevallen, omdat deze ritus de Misoffer-theologie benadrukt. Theologen wijzen er echter op, dat enige gebeden, zoals het eucharistisch gebed I, niet geheel aanvaardbaar zijn voor protestanten.

Onmiddellijk na de invoering van de Novus Ordo Missae kwam er veel verzet tegen deze nieuwe liturgie tot stand. Verschillende bisschoppen klaagden, dat de verandering verder ging dan de constitutie Sacrosanctum Concilium voorschreef. De opgekomen stroming van het Traditionalisme wees de Novus Ordo Missae geheel af en viert de Mis nog steeds volgens de Tridentijnse ritus. Ook van officiële kerkelijke zijde kwam er kritiek. De kardinalen Alfredo Ottaviani en Antonio Bacci boden hun grieven aan Paus Paulus VI aan en gaven daarbij te kennen, dat zij de Novus Ordo Missae eigenlijk onaanvaardbaar vonden, vanwege protestantiserende tendensen. Beide kardinalen verklaarden, gesteund door enkele Romeinse theologen, dat trouwe katholieken verplicht zijn de Novus Ordo Missae niet bij te wonen en de Tridentijnse liturgie vast te houden. Paulus VI trok zich niet zo veel van de kritiek aan, maar liet wel kleine aanpassingen doen en liet protestants klinkende elementen uit de Institutio Generalis van het nieuwe missaal verbeteren. De genoemde oude kardinalen lieten het bij een weerstand van woorden en leidden voortaan een teruggetrokken leven in het Vaticaan.

Een daadwerkelijke strijd tegen de Novus Ordo Missae voerde en voert de Priesterbroederschap Sint Pius X die door Mgr. Marcel Lefebvre is gesticht. Overigens gaf de liturgiehervorming en invoering van de Novus Ordo Missae op zich een wezenlijke impuls aan de totstandkoming van het traditionalisme.

Ook Kardinaal Joseph Ratzinger, die later tot paus verkozen werd, heeft in het verleden op misbruiken in de Novus Ordo Missae gewezen. Hij viert de Mis echter wel volgens deze nieuwe liturgie, hoewel hij ook al bij gelegenheden als kardinaal de Tridentijnse Mis vierde. De Novus Ordo Missae ziet hij op zich als een weliswaar correcte - maar kunstmatig gemaakte en niet organisch gegroeide - liturgie, waardoor hij in zijn boeken te kennen gaf op bepaalde gebieden een liturgische herbronning door te willen voeren op basis van de Tridentijnse ritus.

Novus Ordo heeft in het Traditionalisme een negatieve betekenis en wordt vaak gebruikt om álle vernieuwingen in de Katholieke Kerk sinds Vaticanum II mee aan te duiden.