De profetische encycliek van Paus Paulus VI: Humanae Vitae

Humanae Vitae (in het Nederlands : Over het menselijk leven) is de zevende en laatste encycliek van Paus Paulus VI en verscheen op 25 juli 1968 op het feest van de heilige apostel Jacobus. Ze handelt over het menselijk leven, het huwelijk en geboorteregeling.

In de encycliek herbevestigde Paus Paulus VI de Katholieke visie dat huwelijksliefde, seksualiteit en de mogelijkheid tot procreatie onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Op basis van deze leer worden de natuurlijke methoden voor geboortenregeling in het kader van verantwoord ouderschap toegestaan en wordt het gebruik van abortus, sterilisatie en artificiële voorbehoedmiddelen zoals het condoom en de pil verboden. De toepassing van therapeutische middelen in het kader van genezing van ziekten is echter geoorloofd.

Deze encycliek is profetisch omwille van de vier voorspellingen over de gevolgen voor de mens en de samenleving die het veralgemeend gebruik van contraceptie zouden voortbrengen. Zo schreef Paus Paulus VI dat het gebruik van kunstmatige geboortenregeling zou leiden tot huwelijksontrouw en algemeen zedenverval. Hij vreesde voor het gevaar, dat de man de eerbied voor zijn vrouw zou verliezen en in haar nog enkel een object voor zijn bevrediging zou zien. Contraceptie zou bovendien door totalitaire politieke regimes misbruikt kunnen worden en het zou de mens kunnen doen denken dat hij ongelimiteerd macht heeft over zijn eigen lichaam en de natuurlijke functies ervan.



UIT HUMANAE VITAE
Het menselijk leven en geboorteregelingen
Paus Paulus VI - Encycliek
25 juli 1968

2 - De opgetreden veranderingen zijn inderdaad van groot belang en van verschillende aard. Het gaat op de eerste plaats om de snelle bevolkingsgroei; velen zijn bang, dat de wereldbevolking sneller blijft groeien dan de beschikbare hulpbronnen toestaan; talrijke gezinnen en talrijke volkeren die naar ontwikkeling streven, zijn dan ook bezorgd voor nog grotere tekorten. Vandaar dat de verleiding groot is voor de regeringen om dit gevaar met de meest radicale maatregelen tegen te gaan. Daar komt nog bij, dat niet alleen de werk- en woongelegenheid, maar ook de toenemende eisen op het gebied van economie en onderwijs een levenswijze opleggen waarbij het heden ten dage vaak moeilijk is om een groter aantal kinderen een passende opvoeding te geven. 

12 - Deze leer, die door het kerkelijk leergezag herhaaldelijk is uiteengezet, berust op de onverbrekelijke band, die God heeft vastgesteld en die de mens niet uit eigen beweging kan breken, tussen de beide betekenissen die in de huwelijksdaad liggen besloten: eenwording en voortplanting.
Immers, terwijl de huwelijksdaad man en vrouw op de meest innige wijze verenigt, stelt zij hen door haar innerlijke structuur in staat om nieuw leven te verwekken, volgens de wetten die in de natuur zelf van de man en van de vrouw staan geschreven. Alleen wanneer deze beide wezenlijke aspecten, namelijk de eenwording en de voortplanting, bewaard blijven, behoudt de huwelijksdaad ten volle haar zin van wederzijdse en echte liefde en haar gerichtheid op de zeer verheven roeping van de mens tot het ouderschap. Wij zijn van mening, dat de mens van onze tijd meer dan ooit in staat is om in te zien, hoezeer deze leer overeenstemt met de menselijke rede.

14 - Steunend op deze grondbeginselen van de menselijke en christelijke huwelijksleer moeten wij dan ook opnieuw verklaren, dat de directe onderbreking van het reeds begonnen voortplantingsproces, en vooral de rechtstreeks gewilde abortus, ook als deze om therapeutische redenen wordt verricht, als geoorloofd middel ter geboortenregeling geheel en al te verwerpen is.
Evenzo moet, zoals het kerkelijk leergezag herhaaldelijk heeft verklaard, de rechtstreekse, hetzij blijvende hetzij tijdelijke, sterilisatie van de man of van de vrouw worden veroordeeld.
Is evenzo te verwerpen elke handeling die zich, hetzij voorafgaande aan de huwelijksgemeenschap, hetzij tijdens de voltrekking ervan, hetzij bij het verloop van haar natuurlijke gevolgen, het verhinderen van de voortplanting ten doel zou stellen of als middel zou aanwenden.

15 - De Kerk acht evenwel het gebruik van de therapeutische middelen die voor de genezing van de ziekten van het lichaam noodzakelijk zijn volstrekt niet ongeoorloofd, zelfs niet wanneer men kan voorzien, dat deze tot verhindering van de voortplanting zullen leiden, mits deze verhindering, om welke reden ook, maar niet rechtstreeks wordt beoogd.

19 - Onze woorden zouden de gedachte en zorg van de Kerk, moeder en leermeesteres van alle volkeren, niet volledig weergeven, als zij de mensen, na hen te hebben aangespoord om de goddelijke huwelijkswet te onderhouden en na te leven, geen steun zou geven bij een eerlijke geboortenregeling in de moeilijke levensomstandigheden die in onze tijd op de gezinnen en landen drukken. De Kerk kan jegens de mensen immers geen andere houding aannemen dan haar goddelijke Verlosser: zij kent hun zwakheid, zij heeft medelijden met de menigte, zij neemt de zondaars op; maar zij kan er niet van afzien de wet te onderwijzen die uiteindelijk specifiek is voor een menselijk leven dat tot zijn oorspronkelijke waarheid is teruggebracht en door de Geest van God wordt geleid.

24 - Vervolgens willen wij een bemoedigend woord richten tot de wetenschapsmensen, die een aanzienlijke bijdrage kunnen leveren tot het welzijn van huwelijk en gezin en tot de gewetensvrede, als zij in team-work de verschillende condities die bevorderlijk zijn voor de eerbare ordening van een menswaardige voortplanting duidelijker trachten te verhelderen. Want - zoals Pius XII dit al eerder heeft gevraagd - het is vóór alles gewenst, dat de medische wetenschap erin slaagt een eerlijke geboortenregeling mogelijk te maken door een voldoende zekere grondslag die op de waarneming van de natuurlijke cycli berust. Op die wijze zullen de geleerden, en vooral de katholieke, met de feiten in de hand kunnen aantonen, dat de zaak er precies zo voorstaat als de Kerk leert, namelijk dat er geen echte tegenspraak kan bestaan tussen de goddelijke wetten inzake het doorgeven van het leven en de zorg voor een waarachtige huwelijksliefde.